ظروف مس و الماس تراش یکی از زیرمجموعه‌های صنایع دستی قلم‌زنی هستند. این ظروف، زیرساختی مسی و نقوشی زیبا به صورت حکاکی شده با تراشه‌های الماس دارند. تنوع این محصولات هم مانند بقیه صنایع دستی؛ مانند ظروف میناکاری، خاتم کاری، فیروزه کوبی و… بسیار زیاد است و طرفداران خاص خود را دارد. هنر استادکاران ماهر در طراحی و حکاکی نقوش، یادآور تاریخ کهن ایران زمین است و هر بیننده‌ای را به وجد می‌آورد.
مس الماس تراش می‌تواند یک هدیه تبلیغاتی و سازمانی لوکس و لاکچری باشد و باید در دسته هدایای نفیس از آن یاد کرد. اگر شما هم دوست دارید درباره هنر صنایع دستی مس الماس تراش بیشتر بدانید و ببینید چطور باید از این محصولات با‌ارزش مراقبت کنید، با ما همراه باشید.
تاریخچه صنایع دستی مس الماس تراش
صنایع دستی مس الماس تراش، هنر جدیدی است که سابقه چندانی ندارد. با این حال، می‌توان ریشه‌های آن را در هنر سنتی کنده کاری جُست. با این تفاوت که کنده کاری با ابزارها و وسایل دستی انجام می‌شد، در حالی که در صنایع دستی مس الماس تراش، برای حکاکی روی ظروف از قلم‌های ظریف و بسیار محکم الماس استفاده می‌شود. دلیل انتخاب فلز مس هم خاصیت خمش‌پذیری زیاد این فلز است که جلوه طراحی و حکاکی نقش و نگارهای زیبا روی آن را بیشتر می‌کند.
برای آشنایی با انواع صنایع دستی ایران پیشنهاد می‌کنیم مقاله «آشنایی با صنایع دستی ایران» را بخوانید.
نحوه ساخت ظروف مس الماس تراش
برای ساخت صنایع دستی مس الماس تراش باید 6 مرحله طی شود که به شرح زیر هستند:
مرحله خمکاری
اولین مرحله، تولید ظروف مسی است. برای این منظور، آلیاژ مس را با ضخامتی مناسب به وسیله دستگاه‌های خمکاری و قلم و چکش شکل می‌دهند. به این کار، اصطلاحا مس‌گری می‌گویند. دقت کنید که اگر در این مرحله، ضخامت فلز مس کم باشد، موقع تراشکاری با الماس، مقاومت لازم را نداشته و می‌شکند. در این مرحله، مس به صورت ظرف نهایی خود که می‌تواند سینی، گلدان، تنگ، کاسه و.. باشد در می‌آید.
مرحله رنگ کردن در کوزه
در این مرحله، ظروف مسی را رنگ کرده و در کوره قرار می‌دهند تا رنگ آن‌ها پخته شده و تثبیت شود. معمولا برای این کار از رنگ سیاه استفاده می‌شود و رنگ کردن مس‌ها با این شیوه، به دوام بهتر آن‌ها کمک می‌کند. این مرحله حتما باید توسط یک استادکار ماهر انجام شود تا هم زمان پخت و هم دمان مناسب کوره رعایت شود. حرارت بیش از حد کوره، رنگ‌ها را می‌سوزاند و حرارت ناکافی هم باعث می‌شود که رنگ‌ها به خوبی تثبیت نشوند.
طراحی با قلم روی ظرف‌ها
کشیدن طرح‌ها روی ظروف مس و الماس تراش، یکی از حساس‌ترین مراحل کار است. در این مرحله، هنرمندان، با استفاده از قلم‌های مخصوص و با دقت و ظرافت زیاد، طرح‌های هنری را روی ظروف مسی رسم می‌کنند. این طرح‌ها می‌توانند سفارشی باشند، اما در حالت معمول، نقوش گل و مرغ، ختایی و اسلیمی، جلوه فوق‌العاده‌ای به مس و الماس تراش می‌بخشند. دقت کنید که ظرافت طرح و نقش و تراش، بر ارزش هنری و مادی این آثار می‌افزاید.
حکاکی با الماس
حکاکی هم مرحله حساس و مهمی در تولید مس الماس تراش است. طی این مرحله، با استفاده از الماس‌های مخصوص، روی نقوش و طرح‌هایی که در مرحله قبل ترسیم شده است، تراشکاری می‌شود. حکاکی و قلم‌زنی کار بسیار ظریف و دقیقی است و توسط اساتید و هنرمندان رشته قلم‌زنی انجام می‌شود.
صیقل‌زنی و پاشیدن رنگ
در این مرحله با استفاده از سمباده‌های مخصوص، سطح کل ظروف مس و الماس تراش را سمباد زده و یکنواخت می‌کنند. سپس، روی نقوش حکاکی شده با قلم‌های الماس تراشکاری، پاشش رنگ صورت می‌گیرد. البته شیوه این پاشش رنگ با پاشش رنگ در میناکاری متفاوت است.
پوشش ظروف با چند لایه پلی استر
این مرحله، آخرین مرحله تولید مس الماس تراش است که طی آن، ظروف مس و الماس تراش با چند لایه پلی استر پوشش داده می‌شوند تا هم رنگ این ظروف حفظ شود و هم بر دوام و ماندگاری آن‌ها افزوده شود. به علاوه، لایه‌های پلی استر، ظروف مس و الماس تراش را زیباتر و براق‌تر می‌کنند.
عوامل موثر در کیفیت صنایع دستی مس الماس تراش
اگر به دنبال یک مس الماس تراش باکیفیت هستید، حتما نکات و ریزه‌کاری‌های زیر را در نظر داشته باشید:
- به ضخامت لایه مس توجه کنید. این ضخامت باید چیزی حدود 0.8 میلیمتر باشد و کمتر از این حد، از ارزش هنری و کیفیت محصول می‌کاهد.
- به طرح و نقشه‌های حکاکی شده روی ظروف مس و الماس تراش دقت کنید. خطوط طراحی‌ها باید پیوسته بوده و عمقی مناسب داشته باشند.
- دقت کنید که لایه محافظ پلی استر، به خوبی تمام قسمت‌های ظرف را پوشش داده باشد.
- بدیهی است که هر اندازه ظرف مس الماس تراش بزرگ‌تر باشد، مس به کار رفته در ساخت آن هم بیشتر بوده و قیمت نهایی محصول هم بالاتر خواهد رفت.
نحوه نگهداری از ظروف مس و الماس تراش
برای نگهداری از ظروف مس و الماس تراش هم باید مراقب حفظ کیفیت فلز مس باشید و هم هوای نقش و نگارهای حکاکی شده روی این ظروف را داشته باشید. برای این منظور، به نکات زیر توجه کنید:
- صنایع دستی مس الماس تراش را در معرض نور مستقیم خورشید، حرارت بالا و رطوبت قرار ندهید.
- تابش نور مستقیم خورشید می‌تواند باعث تغییر رنگ محصولات مسی بدون قلع شود.
- مس و الماس تراش مقاومت کمی در برابر ضربه و تغییر فرم دارند.
- برای شستن ظروف مس و الماس تراش از شوینده‌های شیمیایی و قوی استفاده نکنید.
- مراقبت جرم گرفتن یا تغییر رنگ نقوش روی ظروف مس و الماس تراش باشید و آن‌ها را در معرض آب یا چربی‌ها قرار ندهید.
- برای گردگیری و تمیز کردن این ظروف، از پارچه‌های نرم استفاده کنید.
مطمئن باشید که با رعایت نکات فوق، مس الماس تراش شما سال‌ها عمر می‌کند و زینت‌بخش محیط زندگی یا کار شما خواهد بود.
در مقاله «شرایط و اصول نگهداری صنایع دستی» اطلاعاتی در مورد تمیز کردن و نگهداری انواع صنایع دستی ایرانی یاد خواهید گرفت.
چند نمونه از صنایع دستی مس الماس تراش
صنایع دستی مس الماس تراش فقط جنبه تزئینی ندارند. برخی از آن‌ها مانند شکلات خوری مسی الماس تراش، قندان، کاسه، بشقاب، شیرینی خوری و… می‌توانند کاملا کاربردی باشند و برخی دیگر این صنایع دستی مانند گلدان الماس تراش، تنگ الماس تراش و… بیشتر جنبه تزئینی دارند. البته در این بین، محصولات زیبای دیگری مانند ساعت دیواری و رومیزی را نباید از یاد برد که هم کاربردی هستند و هم به زیبایی بیشتر فضا کمک می‌کنند.
سخن آخر
تنوع صنایع دستی، دست شما را در انتخاب کاملا باز می‌گذارد. با این حال، باید بگوییم که صنایع دستی مس الماس تراش در سال‌های اخیر، مشتریان زیادی را به خود جذب کرده است و می‌توانید به عنوان هدایای تبلیغاتی و مناسبتی، روی آن‌ها حساب ویژه‌ای باز کنید. فراموش نکنید که هر کدام از این ظروف، مصارف خاص خود را دارند و اگر می‌خواهید هدیه شما، هدیه ماندگار و تاثیر گذاری باشد، بهتر است ابتدا، مخاطبان هدف خود را بشناسید و با توجه به سلیقه آن‌ها و بودجه خود، بهترین انتخاب ممکن را داشته باشید. شاد و سرافراز باشید.